تصرف سفارت آمریکا (Iran hostage crisis)
از اين واقعه در رسانه هاي ايران با نام «تسخیر لانهٔ جاسوسی» ياد ميشود؛ به طور خلاصه به دوران ۴۴۴ روزه‌ای از تنش میان حكومت تازه تاسيس ایران و ايالات متحده آمریکا گفته می‌شود که با حملهٔ تعدادی از دانشجویان پیرو خط امام و تصرف سفارت آمریکا و به گروگان گرفتن ۶۶ دیپلمات آمریکایی در ۱۳ آبان ۱۳۵۸ (۴ نوامبر ۱۹۷۹) آغاز گردید و در ۳۰ دی ۱۳۵۹ (برابر با ۲۰ ژانویه ۱۹۸۱) با پذیرش قرارداد الجزایر از سوی دولت‌های ایران و آمریکا و آزادی گروگانها پایان یافت؛ اين حادثه در ايران " انقلاب دوم " هم لقب گرفت. دانشجویان پیرو خط امام
اعضای کمیتهٔ مرکزی تسخیر سفارت:
ابراهیم اصغرزاده
محسن میردامادی
حبیب‌الله بیطرف
رضا سیف‌اللهی
رحیم باطنی
اعضا فرعي:
سعید حجاریان
معصومه ابتکار
عباس عبدی
شروع ماجرا
صبح روز سیزدهم آبان ۱۳۵۸ دانشجویان منتخب از دانشگاههای شریف و پلی تکنیک و ملی با برنامه ريزي قبلي گردهم آمدند و دانشجويان دانشگاه تهران نیز همزمان در دانشگاه خود حاضر شدند تا در یک حرکت هماهنگ به سوی ساختمان سفارت آمریکا در تهران حرکت کنند.
عده‌ای باید پس از ورود به ساختمان سریعاً مراجعه و گفت‌وگو با ارگانهای مربوطه را آغاز می‌کردند، برخی باید ورود محمد موسوی خوئینی‌ها (سرپرست دانشجويان گروگانگير) را تدارک می‌دیدند و گروهی نیز باید امر تبلیغات را بر عهده می‌گرفتند. دختران دانشجو نیز باید آهن‌بُر هایی که برای بریدن قفل و زنجیرهای در سفارت تهیه شده بود را زیر چادرهایشان حمل می‌کردند!
ساعت ۱۰ صبح، دانشجویان با سر دادن شعار «الله اکبر» به طرف سفارتخانه (كه بنابر مباني حقوق بين الملل خاك كشور مقابل محسوب ميشود)، حرکت کردند و قفل و زنجیرهای در را با آهن‌بر بریدند! دانشجویان با شکستن در به راحتی به حیاط سفارت وارد شدند، و به حریم دیپلماتیک ایالات متحده آمریکا يا به عبارتي خاك كشور امريكا، تجاوز نمودند!
ظهر آن روز، محمد موسوی خوئینی‌ها با دفتر خمینی تماس می‌گیرد و در مذاکره‌ای تلفنی با احمد خمینی، وی را در جریان حرکت دانشجویان قرار می‌دهد و نظر خمینی را در این باره جویا می‌شود؛
با فرا رسیدن ظهر، دانشجویان پیرو خط امام، محمد موسوی‌خوئینی‌ها را نیز به میان خود آوردند. با شنیدن خبر موافقت خمینی با تصرف سفارت، جوش و خروشی دیگر در آنها پدید آمد و تماس‌ها با نهادها و سازمان‌های مربوط، جهت مطلع کردن آنها آغاز شد.
یکی باید شورای انقلاب را در جریان می‌گذاشت و دیگری مجلس خبرگان را؛ دانشجویان پیرو خط امام، اگرچه می‌گفتند که فقط برای چند روز می‌خواستند سفارت آمریکا را به اشغال خود درآورند، اما سناريو به گونه اي ديگر طرح شده بود و دیگر ادامه کار از دست آنها خارج شده بود؛ دانشجویان اکنون به نظر می‌رسید که باید خود را برای یک دوره استقرار طولانی در داخل سفارتخانه آماده می‌کردند. استقراری که در نهایت ۴۴۴ روز به طول انجامید! 
لازم به ذكر است قبل از تسخیر سفارت امريكا به دست دانشجویان پيرو خط امام، دو بار سفارت آمریکا به دست چریک های فدایی خلق (از گروه های مارکسیست) اشغال شده بود. یک بار در دی ماه 1357 و دیگری در بهمن 1357؛
دلايل اشغال سفارت آمريکا
محمد موسوي خوئينی ها آخوند انقلابی که به دستور خمينی، سرپرستی دانشجويان گروگانگير را عهده دار بود، اشغال سفارت را از ديد دانشجويان حق مسلم خود برای بازداشتن دولت آمريکا از موضع گيری و مخالفت با انقلاب ايران خوانده و ميگويد: "...دولت آمريکا اين عمل را عملی وحشيانه و سزاوار مجازات معرفی کرد و اکثريت مردم آمريکا هم هيچ همدلی با دانشجويان نداشتند " !!! در نوشته های اعضای دولت جيمی کارتر و منابع ديگر خارجی که به اين موضوع پرداخته اند، يک نکته به عنوان انگيزه اصلی اشغال سفارت آمريکا و گروگان گيری اعضای آن تکرار شده است و آن پذيرفته شدن شاه برای معالجه در آمريکا عليرغم ميل حکومت اسلامی به اين تصميم دولت آمريکاست؛
نخستين کسی که به پناه دادن شاه به عنوان " انگيزه اصلی گروگان گيری" شک کرد پير سالينجر روزنامه نگار- وابسته مطبوعاتی جان کندی رييس جمهور پيشين آمريکا – بود؛ وی سفر شاه را بهانه خواند و مسائل داخلی انقلابيون را علت اصلی " انقلاب دوم " دانست؛
آيا محمود احمدی نژاد در تصرف سفارت آمریکا حضور داشت؟
محمود احمدی نژاد توسط برخی گروه ها، از جمله گروه های مخالف نظام ایران، متهم به شرکت در گروگانگیری آمریکاییان در واقعه تصرف سفارت آمریکا شده است؛ علاوه بر این برخی گروههای بسیجی در ایران نیز وی را از شرکت کنندگان در این واقعه نام برده اند. با اینحال سازمان سیا معتقد است که هیچ مدرکی تاکنون دال بر این ادعاها قابل اثبات نبوده است؛
گروگانها
۶۶ گروگان (۶۳ نفر از سفارت آمریکا و ۳ نفر از دفتر کنسولگری در وزارت امور خارجه) از تاریخ ۴ نوامبر ۱۹۷۹ تا ۲۰ ژانویه ۱۹۸۱ گروگان بودند. گروه ۶۳ نفری در سفارت و گروه ۳ نفری در وازرت امور خارجه نگهداری میشدند؛
۱۳ نفر از گروگانها بین ۱۹ و ۲۰ نوامبر ۱۹۷۹ آزاد شدند و یک نفر از آنها در ۱۱ ژوئیه ۱۹۸۰ آزاد شد. ۵۲ نفر باقیمانده ۴۴۴ روز به عنوان گروگان در اختیار و کنترل گروه دانشجویان بودند و در نهایت در ۲۰ ژانویه ۱۹۸۱ آزاد شدند.
شش دیپلمات گریخته
جریان گروگانگیری در تهران احساسات بسیاری را در آمریکا علیه ایرانیان برانگیخت. در تصوير بالا مردی در تظاهراتی در آمریکا علیه ایران در تصویر دیده می شود. بر روی تابلو نوشته: «ایرانی ها را از کشورم بیرون کنید» در روز اشغال سفارت، شش دیپلمات زير توانستند بگریزند و در سفارتخانه‌های دولت سوئد و کانادا پناه گیرند و در نهایت در ۲۸ ژانویه ۱۹۸۰ با گذرنامه‌های کانادایی از ایران خارج شوند.رابرت آندرز، ۲۴ ساله، افسر کنسولی
مارک جی. لیجک، ۲۹ ساله، افسر کنسولی
کورا آ. لیجک، ۲۵ ساله، دستیار کنسولی
هنری ل. شاتز، ۳۱ ساله، وابسته کشاورزی
جوزف د. استافورد، ۲۹ ساله، افسر کنسولی
کاتلین ف. استافورد، ۲۸ ساله، دستیار کنسولی
۱۳ گروگان آزادشده
از ۱۹ تا ۲۰ نوامبر ۱۹۷۹، سیزده گروگان که زن یا سیاه‌پوست بودند، آزاد شدند :
کیتی گراس، ۲۲ ساله، منشی
سر گروهبان جیمز هیوز، ۳۰ ساله، مدیر اداری نیروی هوایی آمریکا
لیلیان جانسون، ۳۲ ساله، منشی
سرگروهبان لدل میپلز، ۲۳ ساله، محافظ تفنگداران دریایی
الیزابث مونتاگن، ۴۲ ساله، منشی
گروهبان ویلیام کوآرلز، ۲۳ ساله، محافظ تفنگداران دریایی
للوید رولینز، ۴۰ ساله، افسر اداری
کاپیتان نیل (تری) رابینسن، ۳۰ ساله، افسر اداری
تری تدفورد، ۲۴ ساله، منشی
سر گروهبان جوزف وینسنت، ۴۲ ساله، مدیر اداری نیروی هوایی آمریکا
سر گروهبان دیوید واکر، ۲۵ ساله، محافظ تفنگداران دریایی
جان والش، ۳۳ ساله، منشی
سرجوخه وزلی ویلیامز، ۲۴ ساله، محافظ تفنگداران دریایی
عملیات طبس پس از شکست دولت کارتر در آزادسازی گروگانها از کانالهای دیپلماتیک، یگان ویژه دلتا فورس نیروهای مسلح آمریکا، ماموریت پیدا کردند گروگانهای آمریکایی را در یک عملیات کماندویی آزاد کرده و به آمریکا باز گردانند. این عملیات که بدلیل مشکلات فنی و جوی به شکست انجامید، به عملیات طبس (با نام رمز عملیات Operation Eagle Claw) مشهور گشت.
كشته شدگان طبس
۸ نفری که برای نجات گروگانها به دشت کویر نزدیک طبس اعزام شدند و در اثر سوانح طبیعی کشته شدند:
کاپیتان ریچارد ال.باکه، ۳۴ ساله، نیروی هوایی
سرگروهبان جان دی.هاروی، ۲۱ ساله، نیروی تفنگداران دریایی
سرجوخه جورج ان.هولمس کهتر، ۲۲ ساله، نیروی تفنگداران دریایی
گروهبان دوم دوی ال.جانسون، ۳۲ ساله، نیروی تفنگداران دریایی
کاپیتان هارولد ال.لویس، ۳۵ ساله، نیروی هوایی
سرگروهبان تکنسین جوئل سی.مایو، ۳۴ ساله، نیروی هوایی
کاپیتان لین دی.مک اینتاش، ۳۳ ساله، نیروی هوایی
کاپیتان چارلس تی.مک میلان، ۲۸ ساله، نیروی هوایی
مرگ بر امريكا
«مرگ بر آمریکا» یک شعار سیاسی در میان برخی احزاب و گروههای سیاسی-مذهبی در برخی کشورهای دنیا است؛ این شعار اول بار در زمان انقلاب سال ۵۷ ایران و سالهای پس از آن توسط هواداران خمینی رواج یافت، تا جایی که برخی مقامات ایران، همانند علی اکبر محتشمی شعار مرگ بر آمریکا را «سیاست خارجه ایران» اعلام کردند، و سید علی خامنه ای خطاب به مردم ایران و رسانه ها اعلام کرد:
كسي مرگ بر امريكا را به مردم ايران ياد نداد ؛ مرگ بر امريكا از اعماق جان مردم ايران برآمد
لیکن ایران «امروزه تنها کشوری است که در آن دولت، مردم خود را تحریک به سر دادن شعار مرگ بر آمریکا میکند»، تا جایی که حتی در مدارس ابتدایی ایران نیز شعار دادن مرگ بر آمریکا مرسوم شد؛
13 آبان در ایران
همانطور كه ميدانيم در جمهوری اسلامی روز 13 آبان برای گرامیداشت حمله به سفارت آمریکا، تحت عنوان «تسخیر لانه جاسوسی» در نظر گرفته شده. اما برخی شايعات ميگويد که خميني، در اواخر دوران زندگانی خود قصد حذف این شعار را داشت، با وجود سر داده شدن این شعار در دوران خمینی و سالهای پس از آن، از جمله در زمان ریاست جمهوری محمد خاتمی، در دوران احمدی نژاد نیز این شعار بیش از پیش دیده می شود.
از نتایج سعی در ترویج این شعار در میان ملتهای مسلمان دیگر، می توان به واقعه برخورد حجاج ایرانی در مراسم حج سال 1360 اشاره كرد که در آن چندین زائر ایرانی در هنگام شعار دادن مرگ بر آمریکا (در مراسم حج، و تحت لوای «برائت از مشرکین») در عربستان سعودی توسط پلیس سعودی کشته و یا دستگیر شدند؛
پيامدهای داخلی و خارجی گروگانگيری از پيامدهاي اشغال سفارت آمريکا ميتوان به موارد زير اشاره كرد:
استعفای دولت ميانه رو مهندس بازرگان، بيرون راندن ليبرال های مذهبی از حکومت به بهانه وجود اسنادی از آن ها در سفارت اشغال شده! درگيری و سرکوب مجاهدين خلق، تهييج مردم برای شرکت در جنگ های داخلی که در نقاط مرزی برپا شد و جنگ با بيگانه (عراق)، بستن و تصفيه دانشگاه ها و انقلاب فرهنگی، مقابله با آثار محاصره اقتصادی کشور توسط آمريکا، از سرگذراندن آثار ترورهائی که تقريبا تمامی رهبران حکومت جديد و امام جمعه ها را قربانی گرفت، سرکوب نيروهای سياسی با بهای اعدام هزاران نفر و سرانجام، گذران يک دهه بحران عميق که به مهاجرت دو ميليون ايرانی انجاميد...؛ همچنين اولین تحریمات اقتصادی آمریکا علیه ایران در همین جریان علیه ایران وضع گردید؛ در حقیقت تصرف غیرقانونی سفارت ایالات متحده آمریکا و به گروگان گرفتن کارکنان آن بمدت ۴۴۴ روز، باعث ظهور سالها خصومت آمریکاییان علیه ایران، از جمله قطع تمام روابط، ضبط و مصادره میلیونها دلار اموال ایران در خارج از کشور، وضع تحریمات علیه ایران، و طرد ایران از جوامع غربی شد که تا به امروز نیز ادامه دارد؛
منابع :
- مركز اسناد انقلاب اسلامي
- بحران - جردن هميلتون
- تسخير - معصومه ابتكار
- روزنامه هاي شرق و جمهوري اسلامي
|